Nie sposób nie zauważyć, że od kilku lat wyraźnie wzrasta zainteresowanie kryształowymi żyrandolami, a wielu architektów i designerów wykorzystuje je w ciekawych i nowoczesnych projektach wnętrzarskich. Ten rodzaj oświetlenia należy do najbardziej efektownych ze względu na specyfikę emitowanego światła. Wszystko jednak zależy – jak zawsze – od staranności wykonania danej lampy i jakości użytych elementów.
Oryginalne i tradycyjnie najlepsze kryształowe żyrandole są produkowane od kilku stuleci w Czechach. Tradycja obróbki szkła kształtowała się w Czechach prawie od samego początku rozwoju rzemiosła. Dziesiątki pokoleń szklarskich rodzin rozwinęło to rzemiosło do najwyższego poziomu, gdzie zaciera się granica między rzemiosłem a autentyczną sztuką. Czeska „szkoła” obróbki szkła jest znana i doceniana na całym świecie, od Delhi do Nowego Jorku, od Londynu do Kapsztadu. Najstarsze udokumentowane wzmianki o istnieniu warsztatów szklarskich na terenie Czech pochodzą z XII wieku, ale już znacznie wcześniej stosowano szklane elementy dekoracyjne w siedzibach i pałacach tutejszych książąt, ale też w domach zwykłych mieszkańców. Już w czasach średniowiecza obróbka szkła osiągnęła tu wysoki poziom. Zaczęto używać określenia „czeskie szkło” w odniesieniu do wyrobów pochodzących z terenu Czech, a określenie to stało się jednocześnie symbolem wyrobu najwyższej jakości.
Jedną z najważniejszych gałęzi tej tradycji jest produkcja kryształowych żyrandoli.
Początkowo szklane lampy i żyrandole, które były symbolem prestiżu, bogactwa i znaczenia, produkowano ze zwykłego szkła. Przełomowym momentem stało się odkrycie, że tlenek ołowiu, dodany w odpowiedniej proporcji do masy szklanej, działa na nią niezwykle wzbogacająco. Po pierwsze – utwardza na tyle, że można takie szkło szlifować niezwykle precyzyjnie, prawie tak jak kamienie szlachetne. Po drugie – tak wyszlifowane szkło kryształowe nabiera niezwykle dekoracyjnego charakteru, przepięknie załamując i rozczepiając przechodzące przez nie światło. To odkrycie stało się rewolucją w produkcji szkła użytkowego, nie tylko takiego jak kieliszki, karafki, wazy, patery, wazony, puzderka czy świeczniki, ale również wszelkich lamp i kinkietów. Za pioniera w dziedzinie produkcji czeskich żyrandoli kryształowych uważa się Josefa Palme. On to, po uzyskaniu królewskiej zgody, otworzył w 1724 roku, w małej miejscowości Prácheň, pierwszy warsztat produkujący kryształowe szlifowane żyrandole. Bardzo szybko czeskie kryształowe żyrandole stały się symbolem dobrego gustu, prestiżu, często bogactwa. Ozdabiały pałace największych władców i najbardziej imponujące sale Europy. Dość wymienić Wersal, Ermitaż, mediolańską La Scalę czy rzymską Operę Królewską. Stały się niezbędnym wyposażeniem najbardziej prestiżowych hoteli, od Londynu do Nowego Jorku. Znamiennym jest fakt, że największy kryształowy żyrandol został wyprodukowany właśnie w Czechach, na zamówienie królowej Wiktorii, jako dar do pałacu Dolmabahçe w Stambule. Waży on 4,5 tony i ma 750 lamp. Oprócz tego niezwykłego żyrandola można podziwiać w tym samym miejscu największą kolekcję kryształowych lamp wyprodukowanych we Francji. Z biegiem czasu kryształowe żyrandole zaczęły ozdabiać mieszkania klasy średniej, kancelarie adwokackie czy banki.
Dzisiejszy projektant ma do dyspozycji prawie niewyczerpany zasób różnych modeli żyrandoli, będących odzwierciedleniem różnych okresów historycznych w projektowaniu i wzornictwie. Najstarsze i najbardziej znane, produkowane do dziś praktycznie bez zmian, to klasyczne „pająki” – żyrandole wykonane na bazie giętych szklanych ramion ozdabianych kryształowymi szlifowanymi łezkami, kulami, trapezami, łańcuchami etc. Ich wielkość może być dostosowana do każdego pomieszczenia: od małych kilkuramiennych lamp po niezwykle imponujące kilkudziesięcioramienne, często piętrowe, konstrukcje. Te największe, mocowane w wysokich salach, mają specjalne systemy łańcuchowe do opuszczania, gdy zajdzie potrzeba wymiany żarówki czy wyczyszczenia szkła. W dzisiejszych wzorach nawiązujących konstrukcją do „pająków” łączy się na przykład metalowe ramiona z kryształowymi elementami dekoracyjnymi. Efekt jest niezwykle interesujący.
Drugim bardzo charakterystycznym stylem żyrandoli są tzw. „kosze”, gdzie zródła światła ukryte są pod kaskadą łańcuchów zrobionych z setek kryształowych oczek. Takie „kosze” kojarzą się przede wszystkim ze stylem początku XX wieku. W tym nurcie wzorniczym znajdziemy zarówno klasyczne „gruszki”, jak i piękne plafoniery wykonane z samych kryształowych kul, czy bardzo nowoczesne projekty kryształowych kaskad w różnych kształtach.
Oczywistym uzupełnieniem lamp sufitowych są kryształowe kinkiety, produkowane z tych samych elementów i w tych samych stylach. Niezwykle wyrafinowanym dodatkiem do wnętrza może stać się kryształowa lampa stojąca – większa podłogowa lub mniejsza, na stół czy nocny stolik.
W prawdziwych kryształowych żyrandolach stosowane są tylko elementy najwyższej jakości: zawsze szkalne lub metalowe (nigdy z tworzyw sztucznych), gięte, szlifowane lub odlewane, nie tylko ze szkła bezbarwnego, ale również brawionego odpowiednimi tlenkami metali. W ten sposób można zabarwić kryształowe szkło na kolor błękitu, zieleni, czerwieni, różu, bursztynowej żółci czy nawet czarny. Dokładne receptury podające proporcje odpowiednich barwników stanowią oczywiście tajemnicę produkcyjną pilnie strzeżoną przez wytwórców.
Bardzo szczególną cechą niektórych czeskich modeli są ręcznie wykonywane malunki ze złota i emalii, najczęściej motywy kwiatowe i roślinne, kładzione na szklane miseczki i bazy.
Przez wieki powstało wiele stylów i modeli kryształowych żyrandoli, ale ich istota zawsze pozostaje niezmienna i zachwyca do dziś: niepowtarzalne, magiczne wręcz światło, którym emanują.
Justyna Wcisło
Porczela.pl
Żyrandole Kryształowe
